Nhà thờ Brasília (1960)
Oscar Niemeyer là cây đại thụ của nền kiến trúc hiện đại, nhiều công trình của ông trở thành biểu tượng của thế kỷ 20. Nimeyer được ngưỡng mộ và trân trọng không chỉ ở nơi quê nhà Brazil mà còn ở khắp nơi trên thế giới. Khi qua đời ở tuổi 104 (2012) ông đã để lại di sản đồ sộ gồm hơn 500 công trình ở khắp những châu lục Âu, Mỹ, Phi. Là nhà tiên phong trong việc sử dụng bê tông cốt thép để cấu thành những khối kiến trúc mang đường cong hữu cơ ngoạn mục, các công trình của Nimeyer để lại những ấn tượng độc nhất vô nhị về sự kỳ vĩ, phóng khoáng và cái đẹp thuần tuý, đúng như ước mơ cả đời của ông là sử dụng kiến trúc để tô điểm cho cuộc đời.
Oscar Niemeyer sinh ra và lớn lên tại Rio de Janeiro, ông tốt nghiệp trường Mỹ thuật Quốc gia Rio và bắt đầu dấn thân vào nghề kiến trúc khi đến làm việc cho người thầy Lúcio Costa của mình (1932). Quá trình cộng tác hành nghề này cũng là khoảng thời gian Oscar Niemeyer cho ra đời những công trình quan trọng nhất trong lịch sử kiến trúc hiện đại nói chung và kiến trúc Brazil nói riêng. Sự cộng tác với KTS Le Corbusier để thiết kế tòa nhà trụ sở Liên Hiệp quốc ở New York cũng là một trong những điểm sáng quan trọng trong sự nghiệp của Nimeyer. Từ đó ông nỗ lực xây dựng phong cách cá nhân, đặc biệt dễ nhận biết bởi sự xuất hiện nổi bật của những đường cong mà ông tìm cảm hứng ở thiên nhiên Brazil tươi đẹp và hình hài nở nang của những người phụ nữ.
Ở tuổi 29 (1939), Nimeyer được bổ nhiệm là trưởng công trình sư cho dự án Tòa nhà Bộ Giáo dục và Y tế ở Rio de Janeiro. Công trình ấn tượng với đường cắt giao vuông góc của hai khối nhà đã tạo nên tổng thể hiện đại xuất chúng, đặt nền nóng cho sự phát triển của kiến trúc Brazil trong giai đoạn mới và đã thu hút rất nhiều sự chú ý của công chúng quốc tế. Dự án thành công đến mức sau đó đích thân tổng thống Juscelino Kubitshek đã mời Niemeyer chủ trì cho kế hoạch phát triển thủ đô mới Brasília, biểu tượng của một Brazil tươi trẻ giàu năng lượng vào năm 1956.
Hành trình thăng hoa của Oscar Niemeyer bắt đầu từ đó khi ông ra mắt bộ ba cấu trúc bê tông trắng nổi tiếng nhất trong sự nghiệp của mình: Tòa án Liên bang tối cao Brazil, nhà thờ Brasília, Bảo tàng Nghệ thuật đương đại Nitéroi. Brasília - thủ đô mới, là một thành phố của trí tưởng tượng nâng tầm kiến trúc và bộ mặt Brazil lên hàng quốc tế. Vào năm 1987, Brasília chính thức được công nhận là Di sản Thế giới. Các thiết kế của Oscar Niemeyer dành cho thành phố này tràn ngập sức sống của những đường cong hữu cơ, mềm mại, cân xứng, đầy táo bạo nhưng lại tạo thành chuẩn quy cho kiến trúc hiện đại. Chúng thể hiện sự giải phóng tư tưởng và hoàn toàn thoát ly khỏi sự ảnh hưởng của kiến trúc châu Âu tại Brazil khi ấy. Có thể nói, chính Niemeyer đã đặt những viên gạch nền móng cho sự chuyển mình lột xác của kiến trúc Brazil.
Trụ sở công ty xuất bản Modadori (1968)
Toà Trụ sở Đảng Cộng sản Pháp (1967)
Oscar Niemeyer tạo dựng sự nghiệp của mình với một ý đồ kiên định và trong sáng, đó là mang cái đẹp đến với thế giới. Và ông đã làm được điều đó. Qua sự nghiệp đồ sộ của mình, Niemeyer được tôn vinh là “ông hoàng của những đường cong”. Sự phối hợp nhịp nhàng giữa những nét uốn lượn và những đường thẳng khí khái đã làm nên năng lượng cho những tòa nhà của Niemeyer. Ông xem chúng là sự giải phóng của những ước mơ sáng tạo, nhưng chính bản thân chúng lại bám sát lấy chuẩn quy tắc của hình khối cân xứng; mềm mại nhưng không thừa thãi, phóng đãng mà lại sinh động trong sự mô phỏng nét hoàn hảo của tự nhiên.
Những đặc điểm tiêu biểu này được tùy chỉnh theo công trình, phụ thuộc vào công năng và cảm giác mà Niemeyer muốn gieo vào trong hình dáng công trình. Ví dụ như Tòa nhà Quốc hội là sự kết hợp của cấu trúc dài, được tôn vinh lên bởi kết cấu vòm mềm mại. Dáng hình vững chắc thể hiện cho sự nghiêm túc trong chính trị và đồng thời gửi gắm ý nguyện của sự linh hoạt, nhạy bén với thời thế, đón đầu phát triển tương lai điều mà bộ phận điều hành nhà nước cần phải có.
Nhà thờ Brasília được xem là công trình ấn tượng của Oscar Niemeyer mang cấu trúc hình nón hyperboloid với các cột trắng uốn cong, vút cao như thể đang bay lên. Bên trong là sự phô diễn ngoạn mục của kính màu, lung linh phản chiếu dưới màn ánh sáng đổ tràn của mái nhà đặc biệt. Tất cả mang lại cảm giác linh thiêng nhưng tươi đẹp và muôn phần nhẹ nhõm.
Một công trình khác là Tòa án Liên bang tối cao với hình dạng mạnh mẽ, cứng cáp và nghiêm cẩn. Nơi đây được bọc trong lớp kính phản xạ, bên ngoài là hệ cột uy nghi có những đường khoét táo bạo, khiến người ta liên tưởng đến những khung sườn đan mắc chặt chẽ.
Công trình Bảo tàng Đương đại Nitéroi đến nay vẫn là điểm thu hút hàng đầu ở Brasília. Tòa nhà được đặt ở vị trí đắc địa, trải tầm nhìn về phía vịnh Guanabara với đường dẫn uốn quanh đỏ rực tựa như một chú rắn đang trườn mình qua những khúc quanh. Kết cấu mềm mại và rất “thơ” này hòa hợp tuyệt đối với phần đèo núi. Khối nhà chính nhô lên từ mặt đất chậm rãi và trải dài như những thềm hoa vươn lên từ kẽ đá.
Oscar Niemeyer xem kiến trúc là một đam mê cả đời. Ông tiếp tục làm việc cho đến tận lúc gần qua đời. Ông để lại cho thế giới một di sản kiến trúc rực rỡ, một lời tuyên ngôn ấn tượng và niềm tin vào tương lai của Brazil. Năm 1988, ông được Hội đồng Hàn lâm trao giải Pritzker danh giá như một lời vinh dang xứng đáng cho sự cống hiến dài lâu và đầy ý nghĩa tốt đẹp của mình.
Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Nitéroi (1996)
Toà án Liên bang tối cao Brazil (1958)
Toà nhà Quốc hội (1958)
Toà nhà Bộ Giáo dục và Y tế ở Rio de Janeiro (1939)
Tác giả: Phương Nguyên